Herfstbladeren zijn ideaal als beddingsmateriaal voor een wormenhotel

Het mooiste seizoen van het jaar

In de herfst verkleuren de bladeren van de bomen in de mooiste kleuren rood, geel en bruin. Wanneer de boombladeren zijn gevallen kunnen we die verzamelen en gebruiken om ons wormenhotel de winter door te helpen.

Verzamelen van herfstbladeren voor een wormenhotel in topvorm


Nu de bomen hun energie terugtrekken naar de wortels en zich klaar maken voor de koude wintermaanden worden alle bladeren van de bomen die hun blad verliezen mooi gekleurd. De eerste bladeren zijn al gevallen en deze kun je verzamelen om te bewaren voor jouw wormenhotel. De bladeren zijn namelijk een goede bron van koolstof voor het composteringsproces en de compostwormen vinden het heerlijk om tussen de verterende bladeren te leven.


Wanneer je op een mooie herfstdag gaat wandelen, neem dan één of twee vuilniszakken mee (of iets anders mag natuurlijk ook) en vul die tijdens je wandeling met mooie vers gevallen herfstbladeren. Als je de bladeren direct aan het wormenhotel geeft mogen de bladeren nat zijn van de regen. Als je ze langer wilt bewaren kun je de bladeren beter droog verzamelen. De boombladeren blijven langer goed als je ze droog verzamelt. Wanneer ze nat zijn zullen ze sneller verteren.

Foto: Jur (Hembrugterrein De Enclave)

Waarom verliezen bomen hun bladeren in de Herfst ?


De bomen hebben in hun evolutie slimme manieren geleerd om hun vochthuishouding op peil te houden. Het blad van een boom bevat vele huidmondjes waarmee een boom water kan laten verdampen. Vocht wordt voornamelijk opgenomen door de wortels van de boom en weer losgelaten door verdamping. Maar wanneer het koud wordt buiten wordt het moeilijker voor de wortels om voldoende vocht op te nemen. Helemaal wanneer het water bevriest. Als de bladeren aan de bomen zouden blijven zitten, zou te veel vocht verdampen en zouden de bomen kunnen uitdrogen (hetzelfde gebeurt nu in de droge periodes in de lente en zomer, je ziet dan ook dat bomen hun blad laten vallen).

In de lente en de zomer zijn de boombladeren groen. Dit komt door het chlorofyl in het blad. Chlorofyl zorgt voor de omzetting van zonlicht naar suikers (de fotosynthese). En die suikers heeft de boom nodig om haar boomlichaam op te bouwen en om te ruilen met het bodemleven voor stoffen uit de bodem die zij zelf niet kan bereiken met haar wortelstelsel. In de herfst en winter zijn de dagen korter en is er minder zonlicht. De boom kiest er voor de energie uit de chlorofyl naar binnen te trekken voor de komende schaarse tijd. Doordat er ook andere pigmenten in de boombladeren aanwezig zijn kleuren herfstbladeren dan zo mooi rood, geel of oranje. Een slimmigheid van de boom is ook, dat zij de plek op de takken waar de blaadjes vastzitten kan afsluiten met een kurkachtige laag. De wind en de zwaartekracht doen de rest en laten de blaadjes naar beneden vallen.

Een warm bedje van bladeren


De herfstbladeren vallen op de bodem met een reden. Op die manier worden nutriënten teruggegeven aan de bodem, maar dat is niet de enige reden. De bladeren maken ook een dekentje over de grond waardoor het bodemleven (dat zo belangrijk is voor de boom) en de wortels van de bomen worden beschermd tegen de vrieskou. Tussen de bladeren
vinden veel insecten een veilige schuilplek en velen leggen ook hun eitjes (of leven zelf als larven) tussen de blaadjes, wachtend op het volgend voorjaar. Om die reden is het ook verstandig om niet al het blad weg te halen uit je tuin, maar dat op de bodem te laten liggen. Zo draag je bij aan het instant houden van een evenwichtig eco systeem in jouw tuin. Als je dus bladeren verzameld voor je wormenhotel doe dat dan liefst op een plek waar de bodem dat niet nodig heeft bijvoorbeeld op een grasveld of op straat).


Let bij het uitkiezen van de plek waar je bladeren verzameld op een aantal dingen. Sommige mensen laten hun honden uit en ‘vergeten’ dan de uitwerpselen op te ruimen. Gebruik daarom werk- of tuinhandschoenen, zodat je niet per ongeluk een honderdrol vast pakt met je blote handen. Verder kunnen er ook scherpe dingen onder de bladeren verstopt liggen. Dus pas goed op! Ook wil je liever niet bladeren verzamelen op een plek waar veel auto’s langskomen. Dan kunnen er veel uitlaatgassen en fijnstof over de bladeren zijn gekomen. Hoe schoner hoe beter. Je wil er uiteindelijk compost van maken!

foto: Frans van Saane

Zure bladeren op de composthoop?

Er wordt wel eens gezegd dat je beter geen bladeren van de Eik op je composthoop kunt doen, omdat die de zuurtegraad (PH waarde) zou verhogen. Een te zure bodem in je tuin is ongunstig voor veel van de planten die je daar zou willen laten groeien (tenzij je een tuin vol Rododendrons en Azaleas hebt). Dit blijkt echter een mythe te zijn. De eiken bladeren zelf
zijn wel zuurder dan de bladeren van andere boomsoorten, maar wanneer de bladeren verteren worden ze meer alkalisch (alkalisch betekent dat een stof een PH van 7 of hoger heeft). Eenmaal verzameld kun je de bladeren in vuilniszakken of een bladkorf bewaren en beetje bij beetje aan het wormenhotel geven.


Bron: De Boomdokter

foto: Frans van Saane

Beddingsmateriaal als isolatie tegen de kou

In aanvulling op het groenafval dat we in het wormenhotel doen, gebruiken we ook koolstofrijk materiaal om een goed composteringsproces te krijgen. De herfstbladeren kunnen we ook als beddingsmateriaal gebruiken [=link download PDF ‘Beddingsmateriaal voor jouw wormenhotel] en in een dunne laag bovenop het composterende materiaal leggen in het wormenhotel. Net zoals buiten zou gebeuren wanneer de bladeren gewoon op de grond vallen. Beddingsmateriaal is dus rijk aan koolstof, kan goed vocht opnemen en is bijvoorkeur rijk aan micro organismen.

De compostwormen leven graag in het beddingsmateriaal. Maak niet een al te dikke laag van de bladeren, dan wordt alles daaronder afgesloten en stopt het composteringsproces. Een laag van 3 cm is voldoende. Doordat er lucht tussen de bladeren wordt vastgehouden helpt deze laag om het materiaal daaronder extra te isoleren en zo blijft het warm genoeg voor de compostwormen (en micro organismen) in het wormenhotel. Wanneer je nu nieuw groen afval in het wormenhotel doet, kun je de bladeren aan de kant doen met een stok of harkje. Je dekt het nieuwe groen afval weer af als je klaar bent met dezelfde bladeren die je net opzij deed. Na verloop van tijd zal de laag bladeren ook verteerd raken omdat de wormen hier heerlijk doorheen krioelen. Dan kun je weer een nieuwe laag toevoegen uit de zak met bladeren die je bewaard hebt.

Foto: Frans van Saane

Vol met leven

De schimmels in de bodem worden gevoed door het organisch materiaal dat op de bodem valt. Dorre bladeren en rottende stukken hout worden o.a. verteerd door de schimmelnetwerken in de bodem. De paddestoelen die in dit jaargetijden overal de kop opsteken zijn een indicator dat er schimmelnetwerken in de grond aanwezig zijn (paddestoelen zijn de ‘vruchten’ van de schimmels). Deze schimmelnetwerken zijn enorm belangrijk voor een gezonde bodem. Door bladeren (en af en toe een stukje rottend hout) aan het composterende groenafval in het wormenhotel toe te voegen zorgen we er voor dat er ook goede schimmels in de compost komen. Op de herfstbladeren zitten ook veel micro organismen. Die helpen het composteren in het wormenhotel een handje. En de wormen zijn er gek op!


Wil je meer weten over het bodemleven en de micro organismen die leven in de bodem?
Lees dan het boek: Het Bodemvoedselweb (vertaald door Marc Siepman).